Poreklo stanovništva sela ZAOVINE, opština Bajina Bašta. Stanje iz 1903. godine. Prema studiji „Sokolska nahija“ Ljube Pavlovića. Priredio saradnik portala Poreklo Vojislav Ananić.
Zaovine su pravo planinsko selo, selo planine Tare. Na istoku je najviši vrh Miloševac. Brda oko Konjske Rijeke, Vežanje, Konjevića Rijeke, Rujevca i drugih rzavskih pritoka sva su u gornjokrednom za kulturu sela bogatom krečnjaku. Brda izvan sela su pod četinjarskom šumom, nenaseljena, retko, kao Čemerišta i Zborište, pod suvatima i zakosima.
Oko sela su uzvišenja: na severu Batura, Crvena Stijena, Sjenik, Omar i Čemerišta, na zapadu Dugi Do, V. Stolac, Kozji Rid, Vlasnata Glavica, Dikava, Janjač, Ploča, Gostilj, na jugu Filipovo Brdo, Zapolje, Zapoljska Glavica, Tetrebica i Polom, na istoku Mahnita Ravan, Metaljka, Krnja Jela. Sekulić, Ljuto Polje, Dobro Polje, Gavran, Miloševac, Kršanjska Glavica i Rzavom rascepljeni Polom, koji se na ovoj strani zove Đuruša.
Zaovine imaju ove reke i rečice (potoke): Beli Rzav, Đurđeva Rijeka, Vežanja, Štulovica, Đulovac, Baranski Potok, Konjska Rijeka, Đakovac, Zmajevac, Popovića Potok, Pološnica. Opšti izvori su: Vrelo, Milikića Česma, Ignjovača, (a i stena se zove tako po nekakvom Ignjatu Ignji), Korita, Uremovac, nazvat po spahiji Uremoviću, koji je bio iz Bosne, Hajdučka Voda, Vasina Česma i Vučkovac (nazvat po Vučku, preduzimaču škole).
Po selu su ova uzvišenja: Petalipa, V. i M. Rujevac, Vis, Brdo, Zaovljanske Kose, Pasja Kosa, Zečica, Jabučica, Grahovac, Lipova Glava, Solila, Lubeni Do, Đurđevo Brdo (nazvano po grobu nekakvog Đurđa iz roda Jezdića), Ridovi, Krive Strane, Poravine, Ljeskovača, Poturakovica, Gaj, Kruščica, V. Kik, Rude, Bare, Uremovac, Pavlov Do, Bojište, Jarmenica, Vranjak, Kikovi i Krst.
Njive se zovu: Vežanja, Rijeka, Luke, Duge Njive, Graovišta, Bare, Lokva, Jezera. Livade se zovu: Čemerišta, Zečji Do, Bjeluša, Čelikova Ravan, Podomar, Rujevac, Vežanja, Đuruša, Zborište, Podkrst, Zapolje, Konjevići, Poravine (najlepše livade). Veliki zakosi su na Dobrom i Ljutom Polju, na Lipovoj Glavi, Baturi, Dikavi i Vrlešu.
Zaovine su tipsko starovlaško selo. Kuće su bez okućnica, na kamenitim iznetim humićima, bez voća, zgrada, ograda i puteva. Male grupice zovu se po prezimenima rodova i tako imamo u Konjskoj Rijeci Gornje i Donje Kremiće a u Đurićima opet razne Đuriće.
Velike mahale, gotovo pravi zaseoci, ovog sela su: Konjska Rijeka, Rujevac, Bjeluša, Gaj, Bare, Filipovo Brdo, Konjevići, Staro Selo (zovu ga i Stare Zaovine), Kojadinovići, Brezovica, Vežanja, Zaovine i Đurići ispod Miloševca, Vranjaka i Tetrebice i sve do blizu Kršanje u Mokroj Gori.
Tragova starih naselja ima na sve strane a ima ih i zagubljenih. Konjevići su sa Pločom i Pavlovom Kosom i Karaklijama puni starih grobova, rbina i ridina. Na Ploči su živeli neki Kovići o čijem se bogastvu u stoci mnogo pričalo. Vrlo verovatno je od ove porodice i onaj besni bogataš Stevan Ković, čije je ime zapisao Milan Đ. Milićevnć.
Na Zapolju, južno od Gostilja, bili su bojevi u XVIII veku, a tu je 1809. god. vodio borbe sa Turcima vojvoda Milan Obrenović. Priča se da je bilo, naročito na našoj strani ispod karaule, mnogo stanovništva i da se odavde odselilo još u XVI veku preko Dunava u Banat. Da li je Jovan Zapolja, poznati ugarski plemić iz XVI veka, bio rodom iz ovog kraja, ne sme se tvrditi, mada i današnje Zapolje opominje na velika naselja.
U Vežanji na više mesta daju se videti opšta stara groblja. Takva su groblja rasturena po svakom kraju i odvojena od današnjih. U Starom Selu, na ušću Vežanje, priča se, da su bile dve stare porodice, čija se prezimena pogubila i koje su se odselile niz Drinu u bosansku Posavinu. Danas nema starih rodova, najstariji rodovi jedva da su stariji od 250 godina.
Prvi stari zaovljanski rod su Čelikovići. Nekakav nemirni i vrlo bogati Jezdimir Čelik, rodom iz Tepaca u Tari, zbog zavade s domaćim Turcima, siđe se dva brata do Pljevalja, u nameri da tu ostane. Turci Pljevljaci prokažu ga i on noću prebegne i spusti se Višegradu, odakle dođe u Kragujevac u Tari i tu se reši da ostane. Nije mu se svidelo nego preko Konjevića prevali u napušteno Staro Selo i iznad njega se naseli. Još tu se podeli sa braćom, on ostane na tom mestu, a oba brata pridignu se na izvor Rzava u Bjelušu. Od njih su se mnogi selili; selili su se niz Drinu, ka Užicu i dalje, a ima ih i po gradovima. Ovo je danas iajpoznatiji zaovljanski rod po plodnosti i brzom razmnožavanju i stalkom iseljavanju. U selu su danas u Gaju, Vežanji i Bjeluši pod prezimenima: Čelikovići (gotovo svi), Jezdići i Božići (25 kuća; Sv. Đurđe).
Đurići. Pop Đuro Drobnjak, a i Samouk, došao je preko Pljevalja neposredno u ovo selo iz sela Petnjice u Drobnjacima; došao je da popuje ovom selu i drugima oko njega. Sa pop Đurom su došla i dva njegova rođena brata: Trifko i Kostadin. I Đura se prvo nastanio u Starom Selu među još zatekle stare neiseljene rodove, ali jedno zbog teskobe, a drugo zbog toga da bude bliže crkvi u Kršanji, u Mokroj Gori, koju je opsluživao, izađe s braćom iz Starog Sela i spusti se nisko niz Rzav, držeći se njegove prisojne strane i već napuštenih naselja. Još se tu podelio s braćom i od sebe ih oturio, a on ostao na najboljem mestu. Po njemu se svi njegovi potomci počnu zvati Đurići i Samoukovići, pa se po tom imenu skoro 200 godina zove i ovaj kraj Zaovina Đurićima. Ovaj veliki rod brzo se množio i povećavao, dao je mnoge kaluđere i sveštenike, dao je vredne radnike i privrednike. Đurići u Karanu, Ježevici, Trnavi i Kaleniću od ovog su roda. Tek od pre nekoliko godina prestali su popovati. Đurići su danas najveća mahala, podeljena na 7 manjih džemata, i to su: Đurići — Spajići (od Spasoja, Spaje), Đurići — Popovići (od prvog Đure), Đurići — Goahovci (po brdu Grahovu), Đurići — Veselinovići (na Polomu), Đurići — Radovanovići (na Vranjaku), Đurići — Trifkovići (po starom Trifku) i Đurići — Kostići (po unuku starog Kostadina) do Kršanje (ukupno 38 kuća; Sv. Đurđe.)
Kojadinovići. Kojadin Bučović iz Riđana kod Nikšića živeo je u velikoj zadruzi od 70 čeljadi. Ali se desi, da jedan od. njegovih unuka ubije na Božić Turčina. Kojadin bez ikakvog razmišljanja još u zoru, licem na Božić, napusti kuću i sa celim narodom krene. U Mokroj Gori ostao je preko zime, ali se s proleća u dogovoru s pop Đurom, koji je već bio i njegov pop, podigne u Zaovine, gde mu se osobito dopadnu Bare. On od sebe odeli sina Radašina i udovu snahu Jelicu i naseli ih u Zaovinama, a on se vrati u Mokru Goru i te zime i umre. Iz Mokre Gore jedan mu se od unuka seli i ode Krupnju i tamo se naseli. I iz Zaovina i Mokre Gore dosta se selilo ovih Kojadinovih potomaka, koji se u Zaovinama svi zovu Kojadinovići, a u Mokroj Gori i Bučovići i Kojadinovići. Kojadinovići u Zaovinama danas po džematima zovu se: Mandići (u Gaju), Jeličići (pod Zapoljem), Radašinovići (posred Bara), Vasilići (nad Vežanjom) (32 kuće; Sv. Stevan). Kojadinovi potomci u oba sela su: visoki, krakati, plećati, vrlo brzi i strasni lovci, pritom su blage i mirne naravi.
Pozniji su rodovi, doseljeni na 50 i više godina posle ovih prvih: Pečenice, Rajaci i Karaklije.
Pečenice (10 kuća; Sv. Arhanđel) su od Gusinja sišli u Konjeviće, došli na mesto starih Konjevića, koji su se niz Drinu iselili tamo negde u Mačvu ili preko Save. Oni su uzeli istočni deo Konjevića, danas su više japijari i malo se sele.
Rajaci (12 kuća; Sv. Nikola) su od Plava, sišli istodobno uz Pečenice i uzeli levu stranu Konjevića tako da su im i onda i danas kuće pored same granice od 1912. god.
Karaklije, Karaklajići (23 kuće; Sv. Nikola) su ovde od Šarenika s Javora, inače od Bijelog Polja i dalje iz plemena Kuča. Ovde su u Srbiji ili hajdučke ili svešteničke porodice. U Zaovine su došla dva hajduka: hajdukovali po Bosni i kad se zasitili, naselili se po dnu Konjevića i ispod Dikave. Od njih su danas vredni radnici, dobri privrednici i preduzimači. Ima ih dosta niz Drinu i oko Užica, i svi su iz ovog sela.
Nešto su pozniji rodovi: Milikići, Jelisavčići, Marići i Igumanovići.
Predak Malikića (10 kuća; Sv. Jovan) je od Prijepolja, došao kao sluga u Čelikoviće, ušao u kuću nekoj odivi od Čelikovića, izašao u Rujevac i tamo stvorio čitav kraj.
Jelisavčići (22 kuće; Sv. Jovan) iz ovog sela, poznati u celoj užičkoj oblasti zbog hajdukovanja svoga pretka Pavla, došli su iz Bioske. Oni su na hvali kao hitri, dovitljivi, brzi i odlučni ljudi, na ceni su kao lepi, čisto obučeni i kicoši. Svuda se dobro drže i čuvaju između sebe, rado se sele i odaju trgovini i zanatima.
Marići u Tetrebicama među Đurićima i iznad Kojadinovića u Barama ispod Zapolja, došli su od Goražda, danas čine zemljoradnički i snažan rod (15 kuća; Sv. Đurđe).
Igumanovnći u Starom Selu poreklom su iz sredine Pive. Nekakav predak njihov, Milisav, zvao se Iguman i po njemu se njegovi potomci prozovu Igumanovići, a zovu se i Lazići i po drugim prezimenima (16 kuća; Sv. Nikola).
Još pozniji doseljenici su: Nikolići, Kremići, Popadići, Stanišići i Mitrašinovići.
Nikolići (12 kuća; Sv. Jovan) su od Mesića, blizu Rogatice, ispod Filipovog Brda. Ovde su došla dva brata, Mirko i Jovan, naselili se na imanjima i kućama starih Kovića. Jovov je sin Filip, koji se mnogo pročuo zbog bogastva, te se Nikolići i danas uvršćuju u najimućnije Zaovljane pored susednih Marića. I oni su se mnogo selili iz ovog mesta.
Kremići su preko Čemerišta prešli u Konjsku iz susednog sela Rastišta, došli su na svoja imanja i danas ih ima u vrhu i po dnu Konjske (6 kuća; Sv. Nikola).
Popadići (4 kiće; Sv. Đurđe), prozvati po majci, udovi popadiji, koja je sa četiri sitna deteta prebegla odnekuda od Priboja i došla u službu nekome od Marića.
Popadija je imala uza se nekog vernog slugu, Cviju Stanišića, i ovaj ode u službu Marićima, uz pripomoć popadije oženi se i ostavi potomstva Stanišića (i Cvijovića; 6 kuća, Sv. Đurđe).
Mitrašinovići u Đurićima i pod Vranjakom od Višegrada, došli kao sluge popova Đurića (3 kuće; Sv. Jovan).
U najpoznije doseljenike uvršćujemo: Vojislavljeviće u Rujevcu iz Dubova u Bosni (4 kuće; Sv. Đurđe).
Novakovići u Nikolićima su iz Perućca (2 kuće; Sv. Đurđe).
Jovičići u Božićima su iz Jagodine (2 kuće; Sv. Jovan).
Milićević u Pečenicama iz Jagoštice (Sv. Arhanđel).
Jazić u Igumanovićima iz Pilice (Sv. Marko).
Kovačević u Tetrebici iz Mokre Gore (Sv. Ilija).
Lazarević u Zapolju iz Dobruna (Sv. Đurđe).
U Zaovinama ima 22 roda sa 246 domova.
IZVOR: Sokolska nahija (str. 366-370), Ljubomir Pavlović. Priredio saradnik portala Poreklo Vojislav Ananić
Last modified: 22/01/2013
