Poreklo stanovništva sela Solotuša, opština Bajina Bašta. Stanje iz 1903. godine. Prema studiji „Sokolska nahija“ Ljube Pavlovića. Priredio saradnik portala Poreklo Vojislav Ananić.
Selo je na istočnom obodu Tare. Nasred sela, nad rekom i s njene desne strane diže se visoko glavičasto brdo Oblik, a sa protivne strane se diže brdo Glavica.
Šume su u krajevima sela, ziratne zemlje po stranama rečnog korita, Jasikovici, Pšaniku, Prlima, Obliku i Glavici, livade i zakosi u Tari daleko su od Kaluđerskih Bara naišle pod Ivicu i Miloševac i nad Kremanske Kose, gde su i letnja staništa,
Uzvišenja su oko sela: od zapada Jelovine, Glavica, Žlijebac, Tuk, Kaluđerovac, od juga Kremanske Kose, M. Ponikve i Pšanik, od istoka Prijerovo, Ravna Gora i Pakline, od severa Pustopolje, Lisnik, Jezerine i Rasovača.
U selu su ove reke i rečice (potoci): Solotušica, Puijinski Potok, Jarevac, Dračinovac i Jarevića Potok. Selo je puno vrela i velikih izvora. Poznata su: Vrela pod Gradom, Džavina Voda, Pčeline, česma i vrelo pod Podgradom. Jasikovica, deo sela koji se penje na Kaluđerovac i Taru, nema izvora, pije kišnicu i gradi cisterne.
U selu su brda: Grad, Podgrad (još se raspoznaju zidine i ruševine starog grada), Oblik, Dračinovac, Vukajlovac (velike seoske šume), Radatovina, Jarevac, Kose, Pušine, Karaula, Stene, Miletića Brdo, Rabas, Geitino Brdo, Dogandžijsko Brdo, Prla, Vis i Lipa.
Njive se zovu: Podstenje, Ravan, Barice, Podgrad, Luke, Vrela, Lipa, Jarevac, Prljuše, Prljine, Bezdan, Vrtače, Pašić-Doline, Podrumine, Čekrci i dr.
U selu nema pravih zaseoka ali ima mnogo mahala. Jasikovica se najpre može odvojiti u zaselak i pravo selo.
Mahale su: Lipa, Pšanik, Pakline, Oblik, Dračinovac, Radostovina, Jarevići, Ravan, Podgrad, Miletići, Gaj, Dogandžije, Prla, Rebelj i Jarevići.
Dokaz ranije naseljenosti i starosti ovoga sela su grad Solotnik na visokoj steni pod Pšanikom, dosta dobro očuvane zidine starijeg grada, danas sa svih strana obrasle u šumu, stara dobro očuvana groblja u blizini škole, na Obliku i Jarevićima, kao i razne iskopine po reci i Prlima. Aohimandrit Maksim je slušao da su nekadašnji stanovnici sela živeli u dolini reke, a da ih nije bilo po brdima, i da su u brdima novija naseljavanja. U ove dane obnavlja se ovaj proces, seljaci s brda naglo slaze u reku i tamo se stalno nastanjuju, pošto su prethodno obezbedili dobar put.
Po pričanjima arhimandritovim današnje se selo naseljavalo ovim redom. Pre 250 godina iz Kuča je došao u selo i zatekao stare stanovnike, od kojih su oni u Prlima zamrli a iz Jarevića odselili se u Šumadiju, kaluđer Josif Miletić, Rabas. Josif je doveo sobom sinovca Aleksandra, on je otišao u Raču, a sinovca naselio na manastirskom dobru ispod Žlijebca i nad Račom. Uz njega je došlo još srodnika, i odmah otišli u valjevski okrug i tamo zasnovali selo Rabas i rasturili se i po susednim selima. Arhimandrit Maksim je tvrdio, da je u Drekalovićima u Kučima nalazio svojih srodnika i da su ga uveravali, da se i tamo zvali Rabasovići i Miletići. Po sinovcu Aleksandru zovu se i Aleksandrići, pa su se podelili na tri velike grupe: pod Žlijepcem su Milepšći, prema Obliku do reke su Rabasovići, a na Jasikovici i uz reku su Aleksandrići (Zb k.; Sv. Nikola).
Opet od Drekalovića uz kaluđera Josifa sišli su Gentići (43 k.; Sv. Nikola). Kao istaknuti ljudi pominjali su se dugo Tešan i Stamen Gentić, pominjali su se kao hajduci, odvažni, a vrlo pažljivi prema svojima. Oni su se brzo množili i raseljavali i danas ih ima dosta u Goloj Glavi i u selima oko Brankovine. Dokle su se Miletići više bavili oko crkve, Gentići su opet oko javnih poslova. Iz njihove su sredine izlazili i ovde i po valjevskim selima dobre seoske starešine i trgovci. Gentići se prezivaju još i Stamenići i Filipovići po nekakvom Filipu, Stamenovom potomku.
Trebalo je da prođe više od 50 godina pa da siđu u ovo selo Dogandžije (32 k.; Sv. Nikola). Dogandžije su iz Bratonožića prvo došli u Tripkovu u Stari Vlah, pa se docnije nekakav Gvozden Dogandžija sa svojima spustio ovde. Neki od Miletića bio se oženio iz Tripkove, pa je doveo svoga šuraka i naselio ga ispod Glavice, ispod Miletića, i oni čine malu Dogandžije.
Radotići (28 k.; Sv. Đurđic) u Radotovini, potomci nekakvog Radote, došli su iz starovlaških mačkatskih sela na isti način kao i Dogandžije. Neki Gentić oženio se otuda i doveo svoje šurake i naselio u Pakline. Danas se zovu Mićići i Đokići.
Stojanovići na Obliku potomci su nekakvog Vukole iz Dračinovca, iz blizine Nikšića. Vukola je imao još srodnika i njihovi su potomci Vukašinovići, i onda i danas u vezi sa Stojanovićima, naseljeni po Dračinovcu, Jasikovici i Obliku (37 k.; Sv. Nikola).
Jarevići na ušću reke doselili su neki Piličani iz Osata. Došli su na imanja nepoznatih iseljenika, pa su svoj kraj prozvali tim imenom. Jarevići se prezivaju i Milosavljevići (19 k.; Miholjdan).
Iz doba naših ustanaka su:
Kovačevići u Dračinovcu od nekog kovača iz nepoznatog sela u okolini Foče (16 k.; Sv. Nikola).
Pašići na Jasikovici i među Miletićima došli su od Kolašina (9 k.; Đurđevdan).
Simići i Mulići u Miletićima su od nekakvog sluge Miletića, doseljena iz sela Vrbe u Banjanima. Sluga je imao nadimak Mula i ostalo nekim njegovim potomcima kao prezime (9 k.; Sv. Stevan).
Bogosavljevići u Gaju i među Dogandžijama su iz Kremana, ušli u Dogandžije (7 k.; Sv. Nikola).
Živanovići u Prlu došli su u neku staru seosku porodicu, koja je izumrla, došli su od Bijelih Brda (13 k.; Mratindan).
Milosavljevići II u Jarevićima su iz Bioske od tamošnjih Radojevića (9 k.; Sv. Đurđe).
Gvozdenovići II u Dogandžijama primili su prezime od Dogandžija Gvozdenovića, došli su iz Pilice od tamošnjih Jojića (7 k.; Sv. Alimpije).
Kad su posle 1878. god. završene borbe za oslobođenje, došao je u ovo selo za paroha pok. Antonije Popović, Vujičić, rodom iz sela Radoine i sveštenik istog sela, jedan od glavnih pokretača u prijepoljskom kraju 1875. god. podignute Babinske Razure. Kad je pokret od 1875. god. propao, pok. pop Antonije je doveo mnogobrojne ustaše u Bajinu Baštu, gde se konačno naselio, a njih s porodicama, uz pripomoć dožavnih vlasti, a i samih seljaka naselio po pojedinim selima račanskog sreza. Porodice iz toga doba su naseljene na seoskim utrinama, koje su bile zgodne za naseljavanje. U ovom selu su danas:
Stanačići u Dogandžijama iz Pčelica (6 k:; Sv. Nikola),
Vidakovići od Priboja (5 k.; Sv. Stevan),
Martinovići iz Babina (5 k.; Sv. Nikola).
Lazarevići u Gaju iz Banje kod Priboja (5 k.; Sv. Jovan),
Tomići na Obliku iz istog kraja (5 k.; Sv. Jovan).
U selu ima 18 rodova sa 286 domova.
IZVOR: Sokolska nahija (str. 381-384), Ljubomir Pavlović; priredio saradnik portala Poreklo Vojislav Ananić
Last modified: 22/01/2013
